W dzisiejszym świecie, którym rządzi pieniądz stajemy wciąż przed dylematem, czy zaoszczędzić parę złotych i wybrać produkt ze średniej lub niskiej półki, czy iść na całość i wycelować w coś, co jest bezdyskusyjnie dobre i służyć będzie przez wiele lat. Oczywiście musimy wiedzieć czego oczekujemy od danego towaru i czy opłaca się wybrać towar niższego sortu. W dziedzinie zestawów głośnikowych dochodzi czynnik, który zaciemnia przejrzysty obraz wyboru, a mianowicie coś, co nazwę gustem muzycznym. Niejednokrotnie zdarza się, że zestaw, który nie ma ogólnie dobrej prasy podoba się grupie odbiorców i na odwrót.

L-Acoustics seria X

Na rynku jest wielu producentów, którzy oddają użytkownikom sprzęt nietani, jednak bardzo wysokiej jakości. Dla mnie jedną z firm, która konstruuje i produkuje doskonałe zestawy głośnikowe z najwyższej półki (również, niestety, tej cenowej) jest L-Acoustics. W ubiegłym roku swoją premierę miała nowa seria zestawów, która nosi nazwę X. Znajdziemy w niej zestawy przeznaczone do konkretnych zastosowań – głównie jako monitory sceniczne (ale nie tylko), oparte na głośnikach o średnicy od 8, 12 i 15”. Do serii tej został też „dokooptowany” mały 5XT, choć tak po prawdzie istniał on na rynku dużo wcześniej, zanim pojawiła się seria X. Z racji jednak tego, że monitory z poprzedniej serii XT nie będą już produkowane, a nowa seria nie miała tak funkcjonalnego „malucha” jak 5XT, został on również członkiem nowej serii X.

Dzięki uprzejmości dystrybutora L-Acoustics w Polsce, firmie Audio Plus, do naszej redakcji trafiły trzy nowe zestawy z serii X, wraz ze wzmacniaczami LA8 i LA4X z odpowiednimi presetami dla tychże zestawów. Mowa o modelach X8, X12 oraz X15 HiQ.

X8

Najmniejszy z testowanych zestawów, X8, jest dedykowany jako referencyjny monitor live, przeznaczony np. do monitorowania sygnałów na stanowisko FOH (dzięki jego profilowi brzmieniowemu korespondującemu z brzmieniem koncertowych zestawów nagłośnieniowych L-Acoustics, jak ARCS-y czy systemy KARA i  K2). Jest to pasywny zestaw dwudrożny. Obudowa wykonana jest ze sklejki oraz polakierowana odpornym na obicia lakierem wielowarstwowym. Przekrój obudowy jest pięciokątny, a tylna ścianka jest lekko zaokrąglona, po czym przechodzi w płaską podstawę, pozwalającą na ustawienie zestawu jako monitor sceniczny o nachyleniu panelu czołowego pod kątem 35º. Nie jest to jednak w zamyśle producenta domyślna pozycja pracy zestawu, bowiem ścianka ta nie została wyposażona w żadne chroniące lakier elementy. Na obudowie znajdziemy natomiast otwory montażowe pozwalające na zainstalowanie opcjonalnych uchwytów, dzięki którym zestaw można podwiesić w różnoraki sposób. X8 wyposażono również gniazdo statywu o stałym kącie nachylenia, którego na pierwszy rzut oka nie widać, bowiem schowany jest on w niszy bardzo solidnego oraz megawygodnego uchwytu transportowego. Z takiego wyposażenia wynika, że zasadniczym przeznaczeniem zestawu jest praca na statywie lub w pozycji wiszącej, do czego służą wspomniane już dodatkowe opcjonalne akcesoria, wzbogacają zestaw w szereg uchwytów naściennych oraz obręcz pozwalającą na zamocowanie zestawu na statywie z możliwością zmiany kąta pochylenia.

Najmniejszy z testowanych zestawów, X8, jest dedykowany jako referencyjny monitor live, przeznaczony np. do monitorowania sygnałów na stanowisko FOH

Głośnik X8 chroni osłoną wykonaną z ażurowej blachy stalowej, polakierowanej na czarno oraz pokrytej czarną tkaniną. Pod osłoną znajduje się współosiowy przetwornik składający się z głośnika nisko-średniotonowego o średnicy membrany 8” oraz drivera o wylocie 1,5”. Zastosowany głośnik pozwala na dyspersję stożkową w kącie 100º. Na przedniej ściance znajdują się również dwa wyloty kanałów bass-reflex o laminarnym profilu, zmniejszającym zawirowania strumienia powietrza. W zaokrągleniu tylnej ścianki znajdują się dwa gniazda wejściowe Speakon Neutrika. Konstrukcja zestawu jest bardzo dyskretna z uwagi na mały wymiar oraz bardzo estetyczna. X8, podobnie jak pozostałe zestawy w serii X, dostępny jest jedynie w zestawie ze wzmacniaczem L-Acoustics LA4X lub LA8, wyposażonym w dedykowane presety.

X8 wyposażony jest we współosiowy przetwornik składający się z głośnika nisko-średniotonowego o średnicy membrany 8” oraz drivera o wylocie 1,5”

X12

określany jest jako uniwersalny zestaw głośnikowy, choć na pierwszy rzut oka kojarzy się nam z typowym niskoprofilowym monitorem scenicznym o kacie nachylenia równym 35º. Obudowa zestawu wykonana jest z lakierowanej wielowarstwowo sklejki. W przypadku tej konstrukcji również nie ma wątpliwości co do intencji konstruktora – X12 rzeczywiście jest przede wszystkim monitorem scenicznym, bowiem dolna ścianka jego obudowy wyposażona została w cztery nogi gumowe oraz dodatkowe rozkładane podpórki, które po rozłożeniu zmieniają kąt monitora z 35 na 55º. W prawej oraz lewej ściance obudowy zamontowano znane z konstrukcji X8 solidne uchwyty transportowe, zintegrowane z gniazdami statywu. Również w tym zestawie umieszczenie uchwytów jest perfekcyjne i pozwala na wygodne przenoszenie go oburącz, jak również jedną ręką, bez obijania sobie nogi podczas marszu.

X12 również wyposażono w koaksjalny przetwornik (12” plus 3-calowy driver). Jak w pozostałych modelach serii na panelu czołowym wyprowadzone są również wyloty dwóch kanałów bass-reflex o profilu laminarnym

Po zamocowaniu na statywie zestaw staje się pełnowartościowym systemem nagłośnieniowym. Obudowa nie została wyposażona w nogi pozwalające na postawienie zestawu na scenie na bocznej ściance. Podobnie jak w przypadku X8, zestaw X12 wyposażono w punkty mocowania opcjonalnych uchwytów do podwieszania. Na tylnej zaokrąglonej ściance znajduje się panel z dwoma gniazdami Speakon.

Głośnik chroni osłona wykonana w identyczny sposób jak w przypadku mniejszego zestawu. Pod osłoną znajduje się również współosiowy (cecha wspólna wszystkich urządzeń z serii X) współosiowy przetwornik składający się z głośnika o średnicy membrany 12” oraz drivera z 3-calowym wylotem. Kształt horna drivera oraz blokady akustyczne zamontowane na osłonie głośników pozwalają na eliptyczną dyspersję sygnału w zakresie 90º x 60º. Również tutaj zastosowano laminarne kanały bass-reflex. X12 wyposażony został w pasywną zwrotnicę dzielącą pasmo dla poszczególnych głośników.

X15 HiQ

jest największym zestawem serii i pomimo bliźniaczej konstrukcji z X12 przeznaczony jest przez producenta do pracy jako monitor sceniczny. Obudowa zestawu jest największa w związku z zastosowaniem w konstrukcji współosiowego głośnika o średnicy membrany 15”. X15 HiQ, podobnie jak to było w przypadku X12, wyposażono zarówno w osłony na dolnej ściance obudowy, jak i zatrzaskiwane podpórki, zmieniające kąt odsłuchu z standardowych 35º na 55º. Na prawej oraz lewej ściance obudowy zamontowano dwa solidne uchwyty transportowe z gniazdami statywu, znane z mniejszych modeli serii. Nie brakuje tu również punkty mocowania podwieszeń. Oprócz zastosowania większego głośnika X15 HiQ różni się od poprzedników brakiem pasywnej zwrotnicy (pracuje on w trybie bi-amp) oraz zastosowaniem zewnętrznego horna drivera. Pozwala on na eliptyczną dyspersję sygnału w zakresie 40º w poziomie oraz 60º w pionie. Driver dysponuje wylotem o średnicy 3”. Monitor X15 HiQ również wyposażono w laminarne kanały bass-reflex. Wszystkie zestawy serii X są równie estetycznie jak i solidnie wykonane.

L-Acoustics X15 HiQ

ODSŁUCHY

Można domyślać się, że duże zestawy odsłuchowo będą bez większych uwag i dlatego na pierwszy ogień testów rzuciłem (oczywiście w przenośni) X8. Po pierwszych taktach odtworzonego nań materiału muzycznego nie było łatwo zamknąć mojej szczęki. Do testów dostarczono parę X8 i powiem szczerze, że grają jak nie przykładając zestawy dwunasto calowe. Przede wszystkim charakteryzują się fantastycznym zakresem niskich tonów i nie wybijającą się górą, co jest częstą bolączką małych zestawów. X8 grają bardzo miękko i przyjemnie dla ucha. Jest to niebezpieczne stwierdzenie, bowiem mogło by świadczyć o konturowej charakterystyce. Wprawdzie niektóre partie solowe są nieco schowane, ale może  to wynikać z nieidealnie liniowej charakterystyki fazowej w zakresie 3 kHz do 5 kHz (do czego firma L-Acoustics zdążyła nas już przyzwyczaić w swoich produktach). Szczerze mówiąc nie chce się wyłączać zestawów X8.

Pierwsze próby wykonane były przy ustawieniu zestawów na podłożu, co na pewno spotęgowało zakres niskich tonów, jednak pracując na statywie X8 wypadają równie dobrze. Pokusiłem się o nagłośnienie za ich pomocą trio rockowego w małym klubie. Wydawałoby się karkołomny pomysł, a jednak zadziałał. Najlepszym dowodem potencjału tego małego zestawu jest fakt, że słuchacze po wejściu do klubu usilnie próbowali zlokalizować,gdzie schowany jest subbas (którego przecież nie było).

Charakterystyka X8 jest dosyć liniowa, mówię tak bowiem środkiem pasma zestaw gra bardzo równo z podbiciem jedynie częstotliwości w okolicy 1 kHz. Co ciekawe tego nieco nie fortunnego odsłuchowo podbicia bynajmniej nie słychać. Dół pasma w stosunku do środka jest podbity o około 3 dB (pomiary były wykonywane w pozycji monitorowej, a więc w półsferze), zaś góra o około 1-2 dB. Pasmo przenoszenia zawiera się w przedziale podanym przez producenta, czyli 60 Hz do 20 kHz. Kierunkowo X8 gra bardzo szeroko, a w związku z tym, nie słychać dużych zmian brzmienia w funkcji kąta odsłuchu.

X12 gra bardzo podobnie brzmieniowo, ale oczywiście słychać wyraźnie jego większą skuteczność. Zestaw również nie kłuje przesadzoną górą i dysponuje dużym zakresem niskich tonów. Preset monitorowy ma wyraźnie mniej dołu, ale to nie wszystko. Presety te są projektowane tak, aby uzyskać minimalną latencję, czyli aby wprowadzać możliwe najmniejsze opóźnienie pomiędzy sygnałem wejściowym (wchodzącym do wzmacniacza) a odsłuchiwanym – zmniejszają latencję z 3,84 ms (w presecie podstawowym) do 1,19 ms przy wzmacniaczu LA8 i tylko 0,76 ms w przypadku zasilania ze wzmacniacza LA4X.

Przenoszenie X-ów to czysta przyjemność, dzięki megawygodnemu uchwytowi (plus oczywiście stosunkowo niewielka waga zestawów)

Preset monitorowy X12 zmniejszając poziom niskich tonów bynajmniej nie degraduje instrumentów basowych. Pozostają one słyszalne, są jedynie nieco ostrzejsze brzmieniowo. Dzięki temu artysta ma pełny obraz akustyczny oraz może wyraźnie słyszeć rytm. Taki efekt może być spowodowany stłumieniem w presecie częstotliwości od 260 Hz w dół, a lekkim uwydatnieniem pasma 350-500 Hz. Kierunkowo zestaw X12 gra zgodnie z danymi producenta, a największe zmiany sygnału wraz z wzrostem kąta odsłuchu, dokonują się w zakresie od 2 kHz w górę.

Trzeci i największy zestaw serii, X15 HiQ,  jak można było się spodziewać gra z największą dynamiką. Jest to brzmieniowo zestaw bardzo wyrównany, bowiem podbicie dolnych czy górnych częstotliwości nie przekracza 3 dB. Podczas pracy w pozycji monitorowej słychać wyraźnie kąt dyspersji sygnału 40º, co pozwala na znaczną izolację dźwiękową na scenie. W przypadku tego zestawu poziom dźwięku wraz ze zwiększeniem kąta odsłuchu zmniejsza się równomiernie. Preset monitorowy ogranicza poziom niskich tonów, zwiększając minimalnie zakres środka, co powoduje uwydatnienie np. partii wokalnych. Nie występuje tutaj efekt odsłuchowy taki jak w presecie monitorowym X12 i instrumenty basowe dość istotnie cichną w odsłuchiwanym materiale. X15 HiQ ma nieco większy poziom wysokiego środka w zakresie od 4 kHz (w porównaniu do X12), co również pozwala na uzyskanie typowej dla monitora zdolności do przebijania się na scenie.

PODSUMOWANIE

Na przykładzie nowej serii X firma L-Acoustics pokazała, że nadal rozwija żagle. Wydawało by się że po zestawie 108P, który przy małych gabarytach czynił cuda za pomocą wzmacniacza oraz procesora DSP, trudno będzie czymś zaskoczyć. Patrząc na serię X okazuje się, że można zaprojektować zestawy, które po pierwsze będą w swojej klasie jeszcze bardziej dyskretne, a po drugie mogą nadal zaskakiwać brzmieniem jak X8. W zasadzie zestawy serii X są przez producenta dedykowane do konkretnych zastosowań, czym oczywiście można się kierować. Jednak tak naprawdę cała seria jest bardzo uniwersalna, a jej elementy można wybierać w zależności od wymaganego zakresu dynamiki i warunków pracy, nie tracąc na brzmieniu. Dodatkowo producent deklaruje możliwość dostarczenia zestawów w wybranym kolorze z palety RAL, co pozwoli na dopasowanie zestawu np. do wystroju wnętrza pomieszczenia w przypadku instalacji stałych.

Pomimo niemałej ceny zestawów L-Acoustics, na którą składa się również (a w zasadzie to przede wszystkim) cena wzmacniacza, będącego nieodłącznym składnikiem systemu, użytkownik otrzymuje przemyślane, wysokiej klasy brzmienie, jakość i solidność wykonania.

INFORMACJE

L-Acoustics X8

Impedancja: 8 Ω
Pasmo przenoszenia (-10 dB): 60 Hz-20 kHz (preset X8)
Dyspersja: stożkowa 100º
Max SPL: 127 dB (preset X8)
Wymiary: 424 x 250 x 264 mm
Waga: 12 kg

L-Acoustics X12

Impedancja: 8 Ω
Pasmo przenoszenia (-10 dB): 59 Hz-20 kHz (preset X12)
Dyspersja: elipsoidalna 90º x 60º
Max. SPL: 134 dB (preset X12)
Wymiary: 496 x 430 x 375 mm
Waga: 20 kg

L-Acoustics X15 HiQ

Impedancja: 8 Ω
Pasmo przenoszenia (-10 dB): 55 Hz-20 kHz (preset X15)
Dyspersja: elipsoidalna 60º x 40º
Max. SPL: 136 dB (preset X15)
Wymiary: 580 x 430 x 375 mm
Waga: 21 kg

POMIARY

Pomiary zostały wykonane w mocno wytłumionym pomieszczeniu za pomocą sygnału typu przemiatany sinus. Program pomiarowy REW5.0, mikrofon pomiarowy Audix TR-40, moduł USB Emu Traker Pre. Charakterystyki z wygładzaniem 1/6 oktawy. Pomiary dokonywane w ustawieniu zestawów głośnikowych na podłodze (oprócz charakterystyk kierunkowych mierzonych w ustawieniu na statywie).

Wykres 1. Funkcja przejścia zestawu L-Acoustics X8

Funkcja przejścia (transfer function) zestawu L-Acoustics X8 (Wykres 1) – u góry charakterystyka amplitudowa, u dołu fazowa. Charakterystyka amplitudowa ma dość płaski przebieg z niewielkim podbiciem dołu pasma (100-350 Hz, o ok. 3 dB) oraz średnicy pasma w okolicy 1,2 kHz. Powyżej tego pasma przebieg charakterystyki jest niemalże idealni płaski, również w zakresie najwyższych częstotliwości, gdzie podbicie nie przekracza 1 dB.

Charakterystyka fazowa również niezła – w zakresie od 300 Hz do 13 kHz zmienia się o 90 stopni, a paśmie 300 Hz-3 kHz jest niemalże płaska.

Wykres 2. Charakterystyka kierunkowa zestawu L-Acoustics X8

Legenda:

• zielony – 0º
• granatowy – 30º
• złoty – 45º

Charakterystyka kierunkowa zestawu L-Acoustics X8 (Wykres 2) przy pomiarze w osi (zielona) oraz pod kątem 30 (granatowa) do 45 stopni (złota) – przy pomiarze w płaszczyźnie horyzontalnej. Deklarowana przez producenta wartość kąta dyspersji wynosi 120 stopni co sprawdza się nie tylko odsłuchowo, ale również pomiarowo – przy 45-stopniowym kącie pomiaru, oprócz najwyższych częstotliwości (powyżej 16 kHz) różnica w poziomie w stosunku do pomiaru w osi średnio nie przekracza 3 dB.

Wykres 3. Funkcja przejścia zestawu L-Acoustics X12

Funkcja przejścia (transfer function) zestawu L-Acoustics X12 (Wykres 3) – u góry charakterystyka amplitudowa, u dołu fazowa. Charakterystyka amplitudowa ma również płaski przebieg od 400 Hz w górę aż do „końca”, bez podbicia wysokich częstotliwości. Podbite za to jest pasmo najniższe (pomiar w pozycji monitorowej), już od 400 Hz w dół, uzyskując maksymalne podbicie w okolicy 130 Hz (+5 dB).

Charakterystyka fazowa już nie jest taka „ładna” – w miarę płaski przebieg ma tylko w zakresie od 1,5 do 10 kHz.

Wykres 4. Charakterystyka kierunkowa zestawu L-Acoustics X12

Legenda:

• zielony – 0º
• granatowy – 30º
• złoty – 45º

Charakterystyka kierunkowa zestawu L-Acoustics X12 (Wykres 4) przy pomiarze w osi (zielona) oraz pod kątem 30 (granatowa) do 45 stopni (złota) – pomiar w płaszczyźnie horyzontalnej. Deklarowana przez producenta wartość kąta dyspersji w płaszczyźnie horyzontalnej w przypadku tego zestawu wynosi 90, co również jest zgodne z naszymi pomiarami, bowiem z pomiaru pod kątem 45 stopni wynika, że – oprócz zakresu 2,5-4 kHz – różnica w poziomie sygnału w stosunku do pomiaru w osi nie przekracza 5 dB. Natomiast dla 30-stopniowego kąta różnica ta jest prawie niezauważalna (znów, oprócz pasma 2-4 kHz).

Wykres 5. Funkcja przejścia zestawu L-Acoustics X15 HiQ

Funkcja przejścia (transfer function) zestawu L-Acoustics X15 HiQ (Wykres 5) – u góry charakterystyka amplitudowa, u dołu fazowa. Tutaj również znajdujemy płaski i równy jak stół przebieg w zakresie od 500 Hz do 5 kHz, jednak – w przeciwieństwie do modeli X8 i X12 – góra jest nieco podkreślona, poprzez podbicie o ok. 1-2 dB pasma 6-16 kHz. Podbity jest również dół – poniżej 500 Hz możemy zaobserwować mały (maksymalnie 3-4 decybelowy) „górotwór” (tutaj również pomiar był dokonany w pozycji monitorowej, w półsferze, co – jak wiadomo – powoduje podbicie niskiego zakresu częstotliwości o ok. 3 dB w stosunku do pomiaru w przestrzeni otwartej).

Charakterystyka fazowa również do idealnych nie należy, wykazując płaski przebieg w zakresie od 1,5 do ok. 6 kHz.

Wykres 6. Charakterystyka kierunkowa zestawu L-Acoustics X15 HiQ

Legenda:

• zielony – 0º
• granatowy – 30º
• złoty – 45º

Charakterystyka kierunkowa zestawu L-Acoustics X15 HiQ przy pomiarze w osi (zielona) oraz pod kątem 30 (granatowa) do 45 stopni (złota) – pomiar w płaszczyźnie horyzontalnej. W tym przypadku deklarowana przez producenta wartość kąta dyspersji w płaszczyźnie horyzontalnej wynosi 60, co znów spełnione jest z nawiązką. Na uwage zwraca niemalże równoległy do charakterystyki mierzonej w osi, przebieg charakterystyk (również pod kątem 45 stopni) powyżej 1 kHz, aż do końca pasma przenoszenia. Dzięki temu zestaw zachowuje mniej więcej ten sam balans poszczególnych częstotliwości w tym zakresie.

Wykres 7. Porównanie charakterystyk zestawów X15 HiQ i X12

Legenda:

• granatowy – X15 HiQ preset podstawowy,
• zielony – X15 HiQ preset monitorowy,
• czerwony – X12 preset podstawowy,
• złoty – X12 preset monitorowy.

Porównanie charakterystyk zestawów X15 HiQ i X12 (Wykres 7) z presetem podstawowym (X15 HiQ – granatowy, X12 – czerwony) i monitorowym (X15 HiQ – zielony, X12 – złoty). Widać nie tylko podcięcie najniższych częstotliwości, ale również niewielkie różnice w pozostałej części pasma. Wynika to prawdopodobnie z korygowania pasma w presecie monitorowym tylko za pomocą filtrów IIR, bez korzystania z filtru FIR, w celu uzyskania jak najniższej latencji.

Marek Kozik

–

Pomiary charakterystyk nowej serii X będą również wykonane w komorze bezechowej dzięki współpracy z wydziałem Akustyki Politechniki Wrocławskiej. Szczegóły już wkrótce!