15-02-2023
Jakub Krzywak
Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu jest teatrem dramatycznym, którego historia sięga lat powojennych. Od 1975 roku teatr dysponuje jedną z największych scen dramatycznych w Polsce, a trzecią po warszawskiej i łódzkiej scenie operowej. W latach 70’tych był uważany za jedno z ważniejszych miejsc w których odbywały się największe przedstawienia i realizacje. Powiązany ściśle z projektem Opolskich Konfrontacji Teatralnych.
Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu
Budynek został zaprojektowany przez tandem projektowy Juliana Duchowicza i Zygmunta Majerskiego i należy do najciekawszych obiektów teatralnych w Polsce. Dysponuje Dużą i Małą Sceną oraz salą prób pod nazwą Scena na Parterze (a obecnie Scena Bunkier). W 2016 roku z inicjatywy Norberta Rakowskiego stworzona została scena Modelatornia, która powstała z pomieszczeń technicznych malarni przy Dużej Scenie. Dzisiaj to prawie tysiąc miejsc na wszystkich widowniach oraz cztery sceny.
Reżyserka na Dużej Scenie
Ostatnimi laty budynek przeszedł gruntowną modernizację. Przebudowane zostało wejście główne do teatru, zaplecza i garderoby oraz elewacja frontowa budynku. Stworzono Centrum Edukacji Teatralnej, zmodernizowano wentylację i klimatyzację, unowocześniono nagłośnienie i oświetlenie poszczególnych scen oraz zmieniona została elewacja frontowa. I właśnie o nagłośnieniu porozmawiam z Konradem Stempniem, który jest realizatorem dźwięku i koordynatorem pracowni akustycznej w teatrze.
Na zdjęciu od prawej: Konrad Stempień (Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu) oraz Robert Kondziela (Polsound)
Jakub Krzywak: Może zacznijmy od tego jak wygląda struktura organizacyjna teatru?
Konrad Stempień – realizator dźwięku, koordynator pracowni akustycznej Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu: Nie będę się wypowiadał co do struktury całego teatru, ponieważ tak naprawdę ktoś inny powinien to opisać, ja mogę natomiast powiedzieć o samej pracowni akustycznej i pracy realizatora dźwięku w teatrze.
Obecnie, w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu (TJK), pracuje czterech etatowych realizatorów dźwięku, których podstawowym zadaniem jest realizacja dźwięku spektakli, koncertów i inny wydarzeń odbywających się na terenie teatru. Tworzymy jeden zespół, team, który odpowiada za jakość dźwięku, za przygotowanie systemów wchodzących w skład systemu elektroakustycznego do realizacji przedstawień, za pomoc w realizacji zewnętrznych wydarzeń odbywających się w teatrze.
W skład zespołu realizatorów dźwięku TJK wchodzą: Konrad Stempień, Maciek Przybylski, Grzegorz Fijałkowski i Dawid Duda. Nadmienię, że praca realizatora w teatrze to nie tylko realizacja spektakli, ale również prace związane z serwisowaniem i naprawami urządzeń wchodzących w skład systemu elektroakustycznego. Każdy z Nas odpowiada za jego jakość i prawidłowe funkcjonowanie, do czego przywiązuję ogromną wagę.
Budynek teatru wygląda imponująco. W ile scen został wyposażony i jak wygląda całe zaplecze obiektu?
Budynek teatru został wyposażony w cztery sceny:
– Dużą Scenę, której powierzchnia to 340m2, jest ona wyposażona w scenę obrotową o średnicy 13m, z czterema zapadniami, które mogą zmieniać swoje pozycje niezależnie od siebie i ruchu obrotówki. Widownia Dużej Sceny jest zdolna pomieścić 575 widzów,
– Małą Scenę, która jest zlokalizowana pod widownią Dużej Sceny, wybudowana w układzie amfiteatralnym, zdolna pomieścić 193 widzów,
– Scenę eksperymentalną „Modelatornia”, która nie ma wprost zdefiniowanego układu widowni, jest ona konfigurowalna. Scena ta zajmuje powierzchnię 340 m2,
– Scenę Na Parterze zwaną „Bunkrem”, która jest najmniejszą sceną w TJK, jej powierzchnia to 139 m2, a konfigurowalna widownia pozwala 100 widzom na komfortowy odbiór spektaklu.
Oczywiście, w obiekcie znajduje się całe zaplecze potrzebne do realizacji spektakli takie jak: garderoby i magazyny sprzętu oświetleniowego oraz audio. W obrębie Dużej Sceny – jej kabiny akustycznej – zostało zorganizowane niewielkie studio służące do nagrań lektorskich oraz obróbki materiału audio.
Duża Scena z widocznym systemem Meyer Sound LINA
W 2021 roku odbył się remont całego obiektu. Jakie prace zostały zaplanowane i wykonane?
To co rzuca się w oczy, to nowa, efektowana fasada budynku. Dla zwiększenia komfortu widzów oraz pracowników powstał całkowicie nowy system klimatyzacji i wentylacji. Tym co jednak interesuje nas w tym przypadku najbardziej to nowa instalacja elektryczna oraz elektroakustyczna na wszystkich scenach, nowe systemy nagłośnienia na Dużej i Małej Scenie oraz dodatkowy sprzęt mobilny, do wykorzystania na pozostałych scenach.
Opiszę Ci pokrótce naszą nową, zmodernizowaną instalację elektroakustyczną. Wszystkie sceny zostały ze sobą połączone w sieć:
– światłowodową, zrealizowaną w oparciu o autoroutery marki Optocore, które to umożliwiają krosowanie sygnałów audio pomiędzy scenami w dowolnej konfiguracji,
– redundantną sieć DANTE, która również umożliwia przekazywanie sygnałów pomiędzy scenami oraz komputerem pracującym w studio, umożliwiając rejestrację wielośladową,
– siecią DATA dostępną z poziomu każdej sceny teatru, która umożliwia kontrolę i zarządzanie urządzeniami podłączonymi do niej za pomocą dedykowanego oprogramowania (np. WWB6 dla SHURE AXIENT), co stanowi wielki krok w zarządzaniu urządzeniami rozproszonymi w całym obiekcie.
Kto odpowiadał za projekt, dostarczenie i montaż nowego systemu, konsolet czy dystrybucji audio oraz jak wyglądał cały proces?
Za realizację projektu, wykonanie instalacji, montaż i uruchomienie urządzeń odpowiedzialna była firma M.Ostrowski, która w kooperacji i ze wsparciem polskiego dystrybutora urządzeń marki Meyer Sound, DiGiCo, Shure – firmą Polsound – zrealizowała zadanie na najwyższym poziomie.
Bardzo mnie ciekawi jak wyglądały pierwsze przymiarki do wyboru nowego systemu. Jakie czynniki były brane przy wyborze?
Duża Scena TJK to jedna z największych pod względem powierzchni scen w Polsce. Poza własnymi produkcjami teatr corocznie, od wielu lat, organizuje festiwal teatralny o nazwie: „Opolskie Konfrontacje Teatralne „Klasyka żywa””. W związku z tym wydarzeniem, teatr w Opolu gościł największe, najlepsze adaptacje teatralne polskich tekstów klasycznych które powstawały na terenie całego kraju. Aby zapewnić odpowiednie możliwości techniczne niezbędne do przedstawienia tych dzieł na deskach opolskiego teatru, najczęściej wymagało to wynajmowania dodatkowego sprzętu lub nawet całych systemów elektroakustycznych, co w jakiś sposób pozwoliło na przetestowanie wielu rozwiązań, wielu producentów. Przed samym zakupem odbyło się również kilka prezentacji dostępnych w tym czasie systemów.
Decydującymi czynnikami przy wyborze sprzętu były oczywiście jego walory brzmieniowe, równomierność pokrycie dźwiękiem widowni oraz elastyczność konfiguracji i stabilność, dlatego – spełniając wszystkie te kryteria – wybraliśmy system LINA marki Meyer Sound.
Zacznijmy od systemu głównego. Z jakim elementów się składa?
System główny Dużej Sceny TJK składa się z 11 modułów szerokopasmowych systemu Meyer Sound Lina na stronę, który pracuje w układzie LR, a także czterech kolumn sub-niskotonowych marki Meyer Sound 900-LFC podwieszonych centralnie, nad sceną, w konfiguracji kardioidalnej.
W ramach dogłośnienia pierwszych rzędów widowni zastosowano po jednej kolumnie Meyer Sound UPQ-D1 na stronę pracującej jako sidefill/infill, zależnie od potrzeb i wybranej konfiguracji. W obrębie widowni zastosowano dwanaście urządzeń marki Meyer Sound serii ULTRA-X20 pracujących jako nagłośnienie efektowe widowni. W tym momencie dodam, że posiadamy jedną z pierwszych kolumn Meyer Sound ULTRA-X20 na świecie (o nr seryjnym 00001).
W głębi sceny zainstalowano cztery szerokopasmowe zestawy głośnikowe Meyer Sound ULTRA-X40. Strojenie systemu było wyzwaniem nie tylko ze względu na specyficzny układ sceny, nagłośnienia i widowni. Pojawił się problem odbić fali dźwiękowej od tylnej i bocznych ścian widowni, w celu zmniejszenia jego niekorzystnego wpływu na sytuację akustyczną w przestrzeni Dużej Sceny TJK zastosowano klaster centralny, sub-niskotonowy, zamontowany w układzie kardioidalnym. Za strojenie systemu odpowiadał zespół supportu polskiego dystrybutora marki Meyer Sound – firma Polsound – której pracownicy, realizując swoje zadanie, uwzględnili wszystkie nasze potrzeby i uwagi, wdrażając je w życie.
Meyer Sound LINA na Dużej Scenie
Czym jeszcze w zakresie nagłośnienia dysponujecie?
W teatrze, poza systemem funkcjonującym na Dużej Scenie, uzupełnieniem i dodatkowym narzędziem pracy jest zestaw urządzeń mobilnych takich jak znakomite odsłuchy sceniczne Meyer Sound MJF-208 (4 sztuki), mobilne zestawy Meyer Sound ULTRA-X40 (2 sztuki), Meyer Sound UPA-1P (2 sztuki), Meyer Sound UPA-2P (4 sztuki), Meyer Sound UPJ-1P (4 sztuki), oraz kolumny sub-niskotonowe Meyer Sound 900-LFC (4 sztuki), Meyer Sound 750-LFC (4 sztuki) i mobilne procesory głośnikowe Meyer Sound Galaxy 816, Meyer Sound Galaxy 408.
Teatr posiada również 10 czterokanałowych odbiorników bezprzewodowych marki Shure serii Axient Digital AD4Q, oraz 8 kanałów stereo systemów IEM Shure PSM 1000 i 2 komplety systemów IEM Shure PSM300.
System jest zainstalowany dość głęboko sceny, ale też optymalnie od pierwszych rzędów widowni. Jak się sprawuje taki właśnie układ?
Umiejscowienie gron jest optymalnym rozwiązaniem uwzględniającym zmienny układ widowni na Dużej Scenie TJK. Pozwala dotrzeć do widza od pierwszego do ostatniego rzędu. Grona znajdują się jednocześnie dosyć szeroko, co jest uwarunkowane potencjalnymi rozmiarami scenografii pojawiającymi się na scenie przy okazji realizacji dużych produkcji teatralnych. Układ taki sprawdza się bardzo dobrze, ale ma też oczywiście swoje wady i rodzi problemy. Musimy liczyć się z wychodzeniem aktorów przed linię nagłośnienia frontowego i możliwością pojawiania się sprzężeń akustycznych, ale w ich kontrolowaniu pomagają nam znakomite systemy miksowania dźwięku marki DiGiCo serii SD, które zostały wyposażone w specjalistyczne oprogramowanie teatralne.
Co ciekawe, często pojawia się potrzeba zbudowania dedykowanego systemu nagłośnienia pracującego w innej przestrzeni niż system Meyer Sound LINA – dedykowany do nagłośnienia przestrzeni widowni Dużej Sceny TJK. Te potrzeby realizujemy za pomocą zestawów mobilnych marki Meyer Sound, które znakomicie sprawują się w tego typu aplikacjach. Nagłaśnialiśmy za ich pomocą widownie wybudowane wokół sceny obrotowej – w układzie 360 stopni (spektakl “Mistrz i Małgorzata” w reżyserii Janusza Opryńskiego) oraz formy dźwięku przestrzennego na scenie Modelatronia (spektakl “Gargantua i Pantagruel” w reżyserii Jakuba Skrzywanka).
System elektroakustyczny TJK w Opolu jest przykładem tego, w jaki sposób można wykorzystać ogromne możliwości urządzeń marki Meyer Sound, DiGiCo, Shure i Optocore. Za pomocą profesjonalnych rozwiązań dedykowanych branży pro audio stworzono najwyższej jakości, kompletny, skalowalny, redundantny i uniwersalny system elektroakustyczny, który daje narzędzia realizatorom i technikom dźwięku do wykonywania swoich zadań na najwyższym, światowym poziomie.
Świadome wykorzystanie funkcji zaimplementowanych w konsolety cyfrowe DiGiCo z oprogramowaniem teatralnym, w połączeniu z transmisją światłowodową sygnałów fonicznych opartą o protokół Optocore oraz dodatkową, redundantną siecią transmisji cyfrowych sygnałów fonicznych opartą o protokół DANTE, pozwoliły na przekazywanie sygnałów pomiędzy scenami znajdującymi się w obiekcie – także sygnałów pochodzących z systemów bezprzewodowych Shure Axient Digital oraz praktycznie dowolne ich dystrybuowanie do systemów głośnikowych Meyer Sound znajdujących się na terenie całego teatru.
Potencjał systemu jest ogromny – 4 niezależne pętle światłowodowe, które można ze sobą automatycznie łączyć w dowolnej konfiguracji, a latencja sieci światłowodowej jest równa 0,042ms! Cały tor audio składa się z najwyższej klasy urządzeń – od samego źródła do systemu nagłośnienia – co jest bezkompromisowym, adekwatnym i perspektywicznym rozwiązaniem, rozwiązaniem na miarę naszych (i przyszłych) czasów.
Paweł Daszkiewicz – Dyrektor ds. Projektów, Polsound
A co z osiągnięciem optymalnych warunków jeśli chodzi o niskie częstotliwości?
Duża Scena TJK jest trudnym akustycznie obiektem, jak już wspomniałem, dużym problemem okazały się odbicia w zakresie niskich częstotliwości. Rozwiązaniem tego problemu było zastosowanie zestawów głośnikowych sub-niskotonowych w układzie kardioidalnym, co skutecznie wpłynęło na ograniczenie energii odbić do takiego stopnia, w którym nie przeszkadza ono w prawidłowym nagłośnieniu widowni Dużej Sceny.
Dysponujecie również monitorami podłogowymi. Jak się sprawują i w jakich spektaklach są najczęściej wykorzystywane?
Tak, dysponujemy monitorami podłogowymi marki Meyer Sound model MJF-208. Monitory te są dopasowane do naszych potrzeb i znakomicie sprawują się w naszej przestrzeni. Charakteryzują się one znakomitą kierunkowością, dysponują dużym zapasem mocy, co powoduje, że są idealnym narzędziem do pracy w zastanych warunkach. Muszę też nadmienić, że wykorzystujemy je również w pracy z „żywymi” zespołami. Samo brzmienie jest zrównoważone i ciepłe, daje możliwości szerokiego kreowania dźwięku, czy to podczas spektaklu czy podczas koncertów.
Od remontu minęło już trochę czasu. Czy można teraz ocenić możliwości systemu i trafność wyboru po tym czasie? Ciekawi mnie ocena brzmieniowa.
Największą zaletą naszego systemu jest jego precyzyjna, naturalna, „niepodbarwiana” projekcja dźwięku. System LINA nie obarcza swoją sygnaturą brzmienia przetwarzanego sygnału audio, nie nadaje on swojego charakteru brzmieniowego, jest transparentny przez co wszelkie „ruchy” na konsolecie mają swoje wyraźne odzwierciedlenie w dźwięku odbieranym przez widzów znajdujących się w nagłaśnianej przestrzeni. W teatrze, gdzie jednym z najważniejszych aspektów pracy realizatora dźwięku jest zachowanie precyzji i odwzorowanie naturalnego charakteru głosu aktora, taka charakterystyka sprzętu jest bardzo pożądana. System ma też spory zapas mocy i potrafi sprostać wymaganiom twórców pracujących w ramach produkcji realizowanych przez nasz teatr. System Meyer Sound LINA jest jednocześnie precyzyjny, subtelny i delikatny w odbiorze, by za chwilę „pokazać pazur” i zaskoczyć bardzo dynamicznym, efektownym i mocnym dźwiękiem.
Wspominałeś o konsoletach. Wybór padł na DiGiCo. To synergia z systemem?
Firma DiGiCo, jako jeden z nielicznych producentów profesjonalnych konsolet audio, umożliwia implementację specjalistycznego oprogramowania konsolety dedykowanego do pracy w teatrze. To oprogramowanie wspiera proces programowania, automatyzacji i realizacji dźwięku spektakli teatralnych. Zdecydowaliśmy się na zakup konsolet DiGiCo serii SD także ze względu na ich ogromne możliwości konfiguracyjne, skalowalność, szerokie możliwości komunikacji z innymi urządzeniami zewnętrznymi za pomocą różnych protokołów sterujących takich jak protokół OSC, MIDI, porty GPIO. DiGiCo serii SD wspiera procesy związane z miksowaniem dźwięku w oparciu o systemy immersyjne, a to w połączeniu z systemem głośnikowym Meyer Sound, gdzie procesor zarządzający systemem głośnikowym ma zaimplementowane narzędzie do realizacji i sterowania systemem immersyjnym – Meyer Sound SpaceMap GO – powoduje, że wybór staje się oczywisty.
Przy okazji wspomnę, że dzięki możliwości sharingu (cyfrowego splittu) kanałów mamy możliwość realizacji koncertów bez dodatkowych potrzeby angażowania dodatkowych urządzeń typu splitter. Jakość dźwięku systemów DiGiCo, ich możliwości i funkcjonalność jest doceniana przez najlepszych realizatorów dźwięku, w najlepszych teatrach na całym świecie, z tego powodu nasz wybór także był prosty – wybraliśmy DiGiCo i jesteśmy z tego bardzo zadowoleni.
Oprogramowanie teatralne daje o wiele większe możliwości pracy w teatrze. Powiesz coś więcej o jego wykorzystaniu?
Jak już wspomniałem, wybraliśmy urządzenia DiGiCo serii SD ze względu na posiadaną funkcjonalność, która znacząco pomaga nam w naszych realizacjach. Programując sesję z przyjemnością korzystam z dedykowanych funkcji takich jak system automatycznego zapisywania zmian – Auto- Update, z możliwości kreowania aliasów dla ról, z możliwości przypisywania rzeczywistych odtwórców ról oraz dedykowanych im zmian parametrów – funkcji players. Stosuję automatykę w różnej postaci, co powoduje, że nie muszę się skupiać na pewnych czynnościach, które wykonuje za mnie oprogramowanie, a ja mogę skupić się na pracy nad dźwiękiem, na jego jakości.
Zastosowanie konsolet DiGiCo w praktyce pozwala doświadczyć ciekawszego, skrojonego na miarę sposobu miksowania dźwięku przedstawień teatralnych, dzięki czemu rozwijam się także pod tym względem. Kuba, tu wspomnę o automatyce snapshotów i wspomnianych aliasach. Wyobraź sobie, że masz 100 snapshotów w konsolecie, która pracuje na „klasycznej” formie snapschotów i musisz wykonać korekcję barwy aktora we dwudziestu z nich, ale snapschoty te są rozrzucone w obrębie całego show, nieregularnie. W DiGiCo z oprogramowaniem typu „T” – wersją teatralną – wymaga to jedynie dokonania fizycznej zmiany korekcji, jej zmiany w dowolnym ze snapschotów, a pozostałe zostaną automatycznie zaktualizowane o wskazaną wartość. To tylko jedna z zalet oprogramowania teatralnego konsolet marki DiGiCo. Proponuję każdemu świadomemu realizatorowi dźwięku pracującemu w teatrze zapoznanie się z możliwościami oprogramowania teatralnego konsolet DiGiCo, w czym chętnie pomagają pracownicy polskiego dystrybutora marki – firmy Polsound, z którą warto się w tej kwestii skontaktować.
Chętnie bym zajrzał w konsoletę zobaczył wszystkie zapisane sceny oraz podejrzał automatykę pod konkretne spektakle…
Zawsze staram się przygotowywać sesje tak, aby były w pełni zautomatyzowane, pozostawiając jednak możliwości precyzyjnej kontroli podczas spektakli. DiGiCo daje odpowiednie narzędzia ku temu, a kluczem – w przypadku realizacji dużych i dynamicznych spektakli teatralnych – jest uporządkowana struktura sesji oraz świadome wykorzystywanie otrzymanych narzędzi. Integrując ze sobą różne środowiska wykorzystuję różne protokoły komunikacji z zewnętrznymi urządzeniami, takie jak MIDI, OSC, co pozwala na integrację tych urządzeń z konsoletą.
.
Wszystko to brzmi naprawdę dobrze. Dziękuję za spotkanie.
Również dziękuję.
Dystrybucja w Polsce
Ul. Brukowa 29 | 05-092 Łomianki
+48 (22) 204 11 00 | | www.polsound.pl