Ten muzyczny projekt wpisał się już na stałe na liście muzycznych doznań w stolicy. H&M Music to cykl miejskich koncertów, które odbyły się w ciągu trzech weekendów: 8 czerwca, 15-16 czerwca i 22-23 czerwca.

W zeszłym roku cykl odbył się na Dworcu Głównym w Warszawie gdzie wystąpili między innymi tacy artyści jak Taco Hemingway, Duit czy xxanaxx. W tym roku było jeszcze bardziej różnorodnie gatunkowo ze względu na szeroki wachlarz artystyczny. Na dużej scenie wystapiło wiele znakomitych gwiazd: Natalia Nykiel, O.S.T.R., Daria Zawiałow, Ten Typ Mes, Sokół, Flirtini, Rosalie, Katarzyna Nosowska, Pezet i Jimek Symphonixx.

Tegoroczna edycja odbyła się w Zajezdni Autobusowej przy Metrze Marymont w Warszawie. Miejsce ciekawe jeśli chodzi o koncepcje nagłośnienia placu. Za obsługę techniczną czyli zapewnienie nagłośnienia odpowiedzialna była firma Media Service z Warszawy. Na froncie zastosowany został system liniowy Electro-Voice X2. Setup składał się z 6 modułów szerokopasmowych X2-212 o kącie propagacji 90° w poziomie, oraz 3 modułów X2-212 z szerszym kątem propagacji wynoszącym 120°. Wsparciem w niskich częstotliwościach były dedykowane subbasy X12-128 oparte na podwójnym przetworniku 18-calowym. System napędzany był 3 rackami mocy. W każdym z nich znalazły się 4 wzmacniacze ElectroVoice TG7. Każdy ze wzmacniaczy wyposażony był w karty RCM-28. Oczywiście nie zabrakło komunikacji z wykorzystaniem protokołu Dante. Jako frontfill pracowały 4 zestawy ElectroVoice ETX 12-P.

System dostarczył dystrybutor marki Electro-Voice na Polskę – firma Audio Plus z Łomianek, a wraz z nim oddelegowany został specjalista wsparcia technicznego Audio Plus – Grzegorz Stasik. Grzegorz był odpowiedzialny za konfigurację systemu i jego pracę na większości koncertów.

Od lewej: Grzegorz Stasik (Inżynier systemu), Maciek Błachnio (Yamaha Music Europe) i Maciek Cybulski (Jimek Symphonixx)

Jak podejrzewacie to zaproszę Was teraz na ultraciekawą rozmowę z Grześkiem, który opowie trochę o koncepcji X2’ki, trochę o swoim stylu pracy i naprawdę sporo o podejściu do strojenia w tym konkretnym przypadku czyli w projekcie H&M Music. Ale to nie wszystko… na koniec wisienka na torcie czyli krótka, ale treściwa rozmowa z Maćkiem „Cybulem” Cybulskim, który realizował na X2’ce koncert Jimka. Sam byłem ciekawy jego wrażeń.

Realizator.pl: Cześć Grzesiek. Jak gra X2?

Grzegorz Stasik [Audio-Plus]: Cześć Jakub. To, że X2 gra pełnym zakresem częstotliwości pisać nie trzeba. X2 gra jak riderowy system liniowy. System, który posiada wiele zalet i pewne aspekty czynią go bezkonkurencyjnym na rynku. O tych zaletach dowiesz się zapewne w dalszej części rozmowy. Krótko mówiąc jest to wysokiej klasy system dający wiele możliwości podwieszania, bardzo skuteczny i jak na swoje osiągi- bardzo kompaktowy.

Ja słyszałem ten system w zeszłym roku w Cieszanowie. System grał spójnie z odpowiednim zapas dynamiki, ale było tam zdecydowanie więcej „paczek”. W projekcie H&M Music koncepcja była odmienna?

Cieszanów Rock Festiwal miał inne założenia co do pokrycia terenu festiwalu dźwiękiem. Miałem przyjemność skonfigurować system na tegorocznej edycji. Udało nam się dograć na ponad 100 metrów. Aby to zrealizować, doposażyliśmy system w dodatkowe moduły szerokopasmowe i urządzenia niskotonowe. Od organizatora H&M Music dostaliśmy zupełnie inne wytyczne co do obszaru widowni, a dodatkowo graliśmy w centrum miasta więc nie można tego porównać do typowej konfiguracji festiwalu rockowego. Po przeprowadzeniu symulacji byliśmy przekonani, że system w zaproponowanej konfiguracji spełni założenia organizatora.

Electro-Voice X2 na froncie H&M’owej sceny

Przestrzeń w tym miejscu jest dość ograniczona. Jakie założenia w projekcie nagłośnienia postawił organizator?

Wbrew pozorom plac jest dość spory, ograniczony z trzech stron budynkami. Tylna ściana odbijająca wypadła na 75 metrze od krawędzi sceny. Od organizatora dostaliśmy wytyczne, że słuchacze znajdą się nie dalej niż stanowisko FOH. Wspomniane stanowisko wypadło na 45 metrze od sceny, założyliśmy granie do 50 metra. Fakt jest taki, że scena H&M Music miała z uwagi na dużą produkcję JIMKA aż 21 metrów szerokości. Po pierwszym weekendzie okazało się, że organizator wysprzedał wszystkie bilety na kolejne koncerty i poproszono nas o zagranie na większą odległość.

To teraz powiedz mi jaki setup został zastosowany i dlaczego właśnie w takich, a nie innych ilościach?

Zastosowaliśmy w gronie po 9 modułów X2 na stronę w tym 6 o kącie zasięgu 90 stopni i 3 dolne 120 stopni. Uzupełnienie niskiego zakresu częstotliwości zapewniały Basy X12 – 12 sztuk. Użyta ilość aparatury wynikała wprost z przeprowadzonej symulacji i wytycznych organizatora. Poza tym więcej nie weszło na busa☺

Masz duże doświadczenie w strojeniu systemów nagłośnieniowych. Gdzie zdobyłeś teorię i praktykę?

Moja przygoda z poważniejszymi systemami zaczęła się na pierwszym roku studiów. Podjąłem pracę w małej, prężnie rozwijającej się firmie nagłośnieniowej. Jak chyba każdy, zaczynałem od noszenia i podłączania urządzeń. Później były realizacje monitorów aż w wreszcie front. Po dwóch sezonach w firmie pojawił się markowy system Line Array. Zacząłem pojawiać się na szkoleniach organizowanych przez dystrybutorów i producentów, czytałem i z własnym systemem pomiarowym analizowałem różne zjawiska i zachowania systemu. Podparciem były programy predykcyjne. Trochę teorii i podpatrywanie jak robią to starsi koledzy z branży pozwoliło na zdobycie wiedzy i doświadczenia w tej dziedzinie. W dalszych etapach „kariery” zawodowej uruchamiałem instalacje stałe, więc finalnie trzeba było wystroić system. Po pojawieniu się w Audio Plusie otrzymałem dostęp do sprzętu najwyższej klasy, spory zastrzyk nowej wiedzy i szereg szkoleń na wysokim poziomie, ale przede wszystkim możliwości współpracy z najlepszymi polskimi jak i zagranicznymi specjalistami w branży Pro Audio. Takie możliwości naprawdę motywują do dalszego rozwoju i pozwalają podnosić swoje umiejętności.

Grzesiek wie o tych systemach naprawdę sporo 🙂

Jakie narzędzia stosujesz w swojej pracy?

Używam mikrofonu pomiarowego NTI, karty dźwiękowej RME Babyface i oprogramowania SatLive. Do symulacji w zależności od marki oprogramowanie predykcyjne.

Domyślasz się, że teraz poproszę Ciebie o przedstawienie projektu nagłośnienia tej przestrzeni?

Załączę plik z symulacją [symulacje są do pobranie pod niniejszym tekstem – przyp. red.]. Nowością jest stworzona biblioteka seri X-Line do programu Ease Focus – popularnego oprogramowania na rynku Pro Audio.

Jeśli dobrze zrozumiałem to założenie było takie, aby zagrać maksymalnie do reżyserki?

Tak, nie było potrzeby grać dalej ponieważ liczba osób była z góry narzucona przez organizatora, a odległość była wystarczająca, aby ją pomieścić.

Ile to w sumie metrów?

45 metrów. Na ostatni weekend reżyserka na prośbę jednego z realizatorów została przesunięta na 35 metrów.

Jakie poziomy głośności udało Ci się zmierzyć w reżyserce podczas koncertów?

Poziom oscylował w granicy 93-94 dBA w reżyserce. Należy jednak podkreślić, że nie był to maksymalny poziom ciśnienie produkowany przez system. Po pierwszych próbach wpłynęło wiele skarg od mieszkańców pobliskich osiedli więc organizator sugerował nie przekraczać magicznej wartości 94 dBA, aby nie narazić się na konflikt z lokalnymi władzami. Z tego powodu nie byliśmy w stanie sprawdzić maksymalnej skuteczności systemu. Może to i lepiej bo realizator w pewien sposób odpowiada za zdrowie narządu słuchu u widzów.

Subbasy potrafią zdziałać cuda…

Za reżyserką było znacznie ciszej?

Zaprojektowałem system, żeby za reżyserką było ciszej z dwóch powodów. Pierwszy to wytyczne organizatora, drugi to spora powierzchnia odbijającego betonu na końcu placu. Chciałem uniknąć odbicia od budynku, żeby jak najmniej dźwięku wracało na scenę. Po informacji o wysprzedaniu biletów i obaw przed zbyt wcześnie zanikającym dźwiękiem poproszono nas o zagranie dalej. Wykonałem kolejną symulację w wyniku której zmieniliśmy kąt nachylenia grona i jego kształt [symulacje są do pobranie pod niniejszym tekstem – przyp. red.]. Warto tutaj zauważyć, że cała operacja zmiany konfiguracji obu gron trwała zaledwie 15 minut co jest zaletą użycia ram kompensacyjnych i wyróżnia ten system, a przede wszystkim nie powoduje konfliktu z technikami ☺

Rozumiem, że 9 zestawów na stronę to takie optimum przy przestrzeni jaka była do nagłośnienia?

Tak, 9 modułów to optimum do zrealizowania koncertów na dobrym poziomie z odpowiednim zapasem dynamiki i równym pokryciem. Zawsze można by pokusić się o większe grono. Na pewno ułatwiłoby to pracę z dużym składem orkiestry. Grono dłuższe zaczyna być bardziej kierunkowe i realizatorowi orkiestry łatwiej „odepchnąć się” od sceny. Dysponowaliśmy zestawem po 9 modułów i zrobiliśmy wszystko, żeby uzyskać jak najlepszy efekt.

Subbasy w kardio sugerują, że system nie miał zbyt głośno zagrać?

Subbasy w kardio mają mniej emitować do tyłu. Ma być ciszej na scenie.

Z jakimi problemami podczas strojenia musiałeś się zmierzyć?

Niesymetryczna przestrzeń. Budynki po obu stronach sceny w różnych odległościach i o różnych wysokościach. Wspomniana odbijająca powierzchnia z tyłu. Bardzo szeroka scena i odbicia od podłoża (betonowe kostki). W momencie zapełnienia placu przez słuchaczy warunki zmieniały się znacząco.

Dedykowane do systemu X2 wzmacniacze mocy Electro-Voice TG-7

Ten plac jest jest chyba dość specyficzny?

Dla strojącego system plac jest bardzo specyficzny. To szereg kompromisów, żeby uzyskać efekt na zadawalającym poziomie.

Podczas projektu wystąpiło sporo artystów poruszających się w dość różnorodnych gatunkach muzycznych. Czy realizatorzy prosili o konkretne zestrojenie systemu pod dany wykon?

W naszym kraju panuje taki zwyczaj, że realizator zespołu odtwarza ulubiony utwór lub słucha swojego głosu z mikrofonu sm58 i pod te dwa źródła sygnału dopasowuje brzmienie systemu pod siebie zakładając korekcję na szynie wyjściowej konsolety. Tylu ilu realizatorów tyle pomysłów na brzmienie. Starałem się wystroić system w miarę płasko. Dla jednych był on zbyt jasny dla innych zbyt ciemny. Przyglądałem się ruchom realizatorów i każdy miał swoje preferencje co do brzmienia. Oczywiście miałem do dyspozycji cały silnik DSP do zarządzania systemem.

Jakbyś podsumował ten system w skali całego projektu H&M Music?

Zaczynając od montażu i demontażu to bardzo przyjazny, przemyślany system kątowania i transportowania systemu. Rekonfiguracja w mgnieniu oka. Kompaktowy, lekki, skuteczny system. Kolejne realizacje, festiwale i koncerty udowodniły, że to system, który się broni. Od H&M Music minęło trochę czasu i stroiłem ten system w kilkunastu miejscach, zawsze feedback jest pozytywny, a na tym najbardziej nam zależy.

Dzięki za rozmowę

Dzięki☺

–

To teraz – jak obiecałem – krótka rozmowa z Maćkiem (red. realizator Jimka). Co prawda w tym przypadku Maciek nie mógł za mocno zaszaleć ze względu na ograniczenie miejsca, ale i tak wyszło to wszystko naprawdę nieźle. Zresztą setup tego dnia wyglądał naprawdę godnie. Oprócz dostępności systemu X2 była też konsoleta Yamaha Rivage PM7 (tutaj znajdziecie sporo na temat pracy na tej konsolecie w projekcie H&M Music).

Z Maćkiem to można konie kraść!

Realizator.pl: Electro-Voice X2 czyli nowa propozycja w wersji kompaktowej. Malutki ten system co nie?

Maciek „Cybul” Cybulski: Rzeczywiście malutki jest ten system i trochę przypomina d&b T10. Jak większość nowoczesnych systemów tak i X2 gra na odpowiednim poziomie. Myślę, że jest przeznaczony raczej na mniejsze powierzchnie. W naszym przypadku zrobiliśmy sobie dodatkowy front fill żeby dopełnić całości.

Ja słyszałem ten system w 16 modułach na stronę i byłem pod wrażeniem…

Myślę, że ten system potrafi zagrać zdecydowanie dalej, ale tutaj miałem do dyspozycji jedynie 9 modułów. Wydaje mi się, iż organizatorzy często mylnie zakładają, że występy Jimka to koncerty popowe gdzieś jest dużo wokalu i elektroniki i możemy strasznie głośno zagrać… Wiesz, takie mocne rockowe granie. Symfoniki się tak głośnie nie gra. Mamy tutaj 110 wlotów – to są wszystko mikrofony i musimy to wszystko popchnąć do przodu. Stąd fajnie byłoby mieć trochę więcej systemu na przodzie bo uzyskalibyśmy na pewno lepszą kierunkowość, ale to nie zmienia faktu, że X2 to naprawdę plastyczny system.

A jak było w tym najważniejszym obszarze?

Tak jak podglądałem projekt to było rzeczywiście bardzo dobrze. Jak wyżej wspomniałem – system był bardzo plastyczny i reagował zdecydowanie na każdy mój ruch na „desce”. Przy większych głośnościach jest już trochę gorzej, ale to jest domena większości systemów kompaktowych. Myślę, że X2 ma spory potencjał w zakresie brzmieniowym i chciałbym kiedyś na nim zagrać na zdecydowanie większej przestrzeni i w dużo większej konfiguracji.

Dzięki za rozmowę

Dzięki.

–